Động tiêu là gì - Nguồn gốc động tiêu

Ống "Nay", ngày xưa và ngày nay cũng thay đổi, người Thổ Nhỉ Kỳ  1 đầu  ống bịt , không chỉ đơn thuần là ống sây. Người Ba Tư thổi bằng  ống sậy, ngày nay thì họ bịt 1 đầu ống bằng đồng,  đôi khi bằng ngà.  Sau đó Alexander the Great  du nhập về hướng đông của Ấn Độ biến hình dạng 4 lổ mặt trên, 1 lổ mặt sau của ống (thổi ở cuối đầu và thổi theo cách mím môi như  cách thổi sáo).  Sau đó ống được các nhà tu thiền đạo phật dùng  vào nhạc lễ.

Fuki sect branch of Zen hình  thành của tu thiền du truyền, ban đầu dùng làm vũ khí tự vệ, như loại côn, khi du nhập qua Tàu biến thành có 5 lổ trên  1 lổ dưới, hình dạng ngắn đi và để  tấu chung  với đàn dây và nhạc cụ bộ hơi trong dàn nhạc.  Khi du nhập qua Nhật, thời Nara periode khoảng 560 -600  A. D ,  (vào khoảng thời T' ANG  dinasty (thời nhà Đường ).  Có truyền thuyết  các nhà tu thiền lập thành  đền thờ  tại thành phốKamakura cách thành phố Edo 20- 25  miles (Edo  túc là Tokyo ngày nay).  Hiện nay có  2 trường  âm nhạc ở Nhật  chuyên dạy Tiêu , Kin Ko va Tozan.

Cây Tiêu  Việt Nam không thông dụng trong dàn nhạc, hầu hết các nghệ sĩ không xử dụng trong khi  tiếng Tiêu âm thanh rất đẹp, sở dĩ như vậy  hẳn có nguyên do.

Giai thoại , có vài người bạn nghệ sĩ trong các đoàn cải lương đến gặp nhạc sĩ Nguyễn đình Nghĩa và  than phiền họ không thể làm hoặc kiếm ra ống tiêu có cao độ có thể tổi được những nốt cao.   Là  một nghệ sĩ có thể làm nhạc cụ , ông đă tim ra  nguyên nhân cây Tiêu Việt Nam  bị quên lăng

Thông thường , ngươi chơi sáo , hoặc tiêu , không rõ xuất xứ  nhạc cụ mình xử  dụng, có người gọi là cây" Thiều ", người gọi là cây "QUYỂN" , có người gọi là "Động Tiêu"

Âm vực  của cây tiêu  hẹp , không phát ra được những nốt cao , trong khi âm nhạc việt Nam  với những luyến láy , những làn  hơi, làn điệu  phong phú,  cần có những nốt nhạc  cao , cây tiêu Việt nam không đủ âm vực  để  người nghệ sĩ diễn tả âm nhạc

Người Nhật  đă phục hồi được cây Tiêu để có thể thổi được nốt cao và có trường lớn  chuyên dạy về động tiêu ,  2 loại  Động tiêu  là Shakuhachi và Hitoyogiri

Hitoyogiri lối thổi mím như sáo

Shakuhachi nghia là 8 foot, vạt ngang, xéo xuống, khi vạt ngang xuống  tạo  đường kính tròn có đường khuyết, đường khuyết thổi vào  đó để có thể lấp thêm lọai sừng trâu ( để khi thổi có âm sắc mới, thí dụ như bài Hạc Vũ)

Cây Tiêu Trung Quốc (cách đây 200 năm) không thổi được note cao

• Chiếu dài 550mm ,từ đầu ống  tiêu đến  đuôi ống

• Nhìn bên ngoài ống thân trên nhỏ , thân dưới của ống to,  nghĩ là lổ  phát âm to và cột hơi  to và phìa thân trên ống nhỏ

• Khi chặt cây , dùng cây dưới  gốc (tại sao không  dùng chính giữa cây ? – Vì khi cây mọc dưới gốc và phải lấy 3 ngấn rể), chung quanh có 3 ngấn rễ.  Tại sao không lấy 4, 5, 6 ? là vì đường kính thiên nhiên bên trong độ 3 ngấn rễ là độ đẹp nhất.  Người làm tiêu tính theo cách cắt từ trên xuống dưới có 3 cái ngấn,  cắt từ đó rồi đo lên 550mm.  Đường kính từ gốc mọc lên thân cây, khi mọc  lên thì đường kính bên trong to rồi nhỏ theo chiều dài thân cây, rồi lại to lên và to dần , to dần lên thân cây cao. Thành ra  cột hơi  đi ngựơc trở lại, ống thì thấy dưới to , nhưng thật sự bên trong thì nhỏ, mà bên trên thì nhỏ ,  mà đường kính trong thì to.Vì như vậy nên cây  Tiêu khi khoét đường kính dưới gốc 17,2mm thì trên đầu miệng để thổi thì phải 20 mm.  Đoạn giữa  ống là 17,5mm

• Có 1 điều lý thú là với đường kính bên trong như vậy , cũng không giải quyết được những note cao.  Lý do là vì khi thổi  những note cao , luồng hơi thổi phải bắn ra rất mạnh, hơi thổi  bắn ra ngoài ống không dội ngược lại lên trên bụng, hơi thoát  bên trên thành ra phải bẻ cây cong để đường kính bên trong nhỏ lại nữa  còn lại 16mm hoặc 16.5mm

• Phải bẻ cách nào?   Bẻ từ dưới gốc  cây lên 100mm để đường kính bên trong  được 16 – 16.5mm. Rồi từ chổ bẻ thêm 10mm , thì chổ đó  sẻ là  phát âm của note  F, …… Lấy 1 note , note F làm chuẩn để khoét

• Riêng cây Tiêu Nhật Bổn cũng có vấn đề như cây Tiêu Việt Nam: , vì cột hơi của cây Tiêu không  đi vòng tròn được, cây Tiêu Nhật bổn khoét thêm 1 lỗ phía sau , một loại Tiêu cải tiến : 4 lổ trên và 1 lổ dưới , nên Tiêu: D Eb F  G A Hb C D